Có phải cà phê đặc sản đang ngày càng phổ biến tại Rwanda?
Rwanda là một quốc gia không giáp biển ở Đông Phi. Các nước láng giềng bao gồm Uganda, Tanzania, Burundi và Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), Rwanda nổi tiếng với việc trồng cà phê chất lượng cao với khu canh tác nằm dọc theo Hồ Kivu – một trong những Ngũ Đại Hồ của Châu Phi.
Trong những năm gần đây, ngành cà phê của Rwanda đã phát triển với tốc độ nhanh chóng. Theo Ủy ban Phát triển Rwanda, sản lượng cà phê của quốc gia này đạt 20.000 đến 22.000 tấn mỗi năm – nghiễm nhiên trở thành một trong những ngành đem lại lợi nhuận nhất của Rwanda.
Song song với đó là chất lượng ngày càng được nâng cao. Địa hình đồi núi, cùng với việc đầu tư nhiều hơn vào các phương pháp/phương tiện canh tác tốt nhất, đã góp phần thúc đẩy tiềm năng phát triển cà phê arabica chất lượng cao với chất lượng tách cà phê vượt trội.
Mặc dù phần lớn lượng cà phê sẽ được xuất khẩu, số ít trong đó sẽ được sử dụng tại cửa hàng cà phê đặc sản địa phương và nhà rang xay ở các thành phố lớn hơn.
Kenny Ntwali là người sáng lập và giám đốc điều hành của Higa Coffee, một nhà nhập khẩu cà phê đặc sản tại Hoa Kỳ có nguồn gốc từ Rwanda, Burundi và DRC. Trong bài viết này, Kenny sẽ tìm hiểu liệu văn hóa cà phê đặc sản có đang trở nên phổ biến hơn ở Rwanda hay không.
SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ CÀ PHÊ RWANDA
Giống như nhiều nơi khác ở Châu Phi, Rwanda là một quốc gia sản xuất cà phê – mặc dù cà phê không phải là cây trồng bản địa.
Việc sản xuất cà phê ở Rwanda bắt nguồn từ đầu thập niên 1900 khi thực dân Đức mang hạt giống và cây trồng đến đây. Tuy nhiên, cho đến khi Rwanda trở thành thuộc địa của Bỉ vào cuối những năm 1910, việc sản xuất mới bắt đầu được mở rộng.
Dưới sự cai trị của thực dân Bỉ, nông dân buộc phải trồng cà phê – nhưng trọng tâm là số lượng hơn là chất lượng. Kết quả là cà phê trở thành một trong những cây trồng mang lại lợi nhuận lớn nhất cho Rwanda và chiếm hơn một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản của cả nước.
Tuy nhiên, cuộc diệt chủng tàn khốc năm 1994 đã dẫn đến cái chết của khoảng 800.000 người chỉ trong 100 ngày. Điều này cũng có tác động rất lớn đến sản xuất cà phê của đất nước.
Sau khi Rwanda dần khôi phục chính trị và xã hội, người dân bắt đầu tập trung nhiều vào việc xây dựng lại ngành cà phê – trong đó có Chiến lược Cà phê Quốc gia được xây dựng với sự hợp tác của Ngân hàng Thế giới. Một số giải pháp đề xuất bao gồm:
- Xây dựng thêm các nhà máy ướt và trạm rửa
- Tái canh cây cà phê chất lượng cao hơn
- Thông báo cho nhà sản xuất về lợi ích của phương pháp chế biến rửa
- Cải thiện cơ sở hạ tầng đường bộ
- Thiết lập nhiều khâu kiểm soát chất lượng hơn trong toàn bộ chuỗi cung ứng
- Cơ cấu lại cơ quan quản lý ngành cà phê
Khả năng tiêu thụ
Rõ ràng là sản lượng cà phê của Rwandan đã thay đổi đáng kể trong những năm qua, dưới nỗ lực đẩy mạnh sản xuất cà phê sạch chất lượng cao hơn. Nhưng theo truyền thống thì việc tiêu thụ cà phê lại là một câu chuyện khác.
Tương tự như các quốc gia châu Phi khác, hầu hết mọi người ở Rwanda thích uống trà hơn cà phê vì một số lý do – trong đó bao gồm cả các hiệp hội lịch sử thuộc địa của cà phê. Ví dụ, đến năm 2026, nước này dự kiến sẽ sản xuất khoảng 33.000 tấn chè và sẽ tiêu thụ khoảng 15.000 tấn.
Ở Rwanda, nhiều người rang hạt cà phê trên lửa trần và xay thủ công bằng chày, cối hoặc các phương pháp tương tự. Cà phê sau khi xay sẽ được cho vào nước nóng để ủ cà phê cho “đậm đà” và ra vị đắng – do vậy nhiều người sẽ cho thêm sữa và đường khi uống.
VĂN HOÁ CÀ PHÊ ĐẶC SẢN ĐANG TRỞ THÀNH XU HƯỚNG?
Mặc dù thực tế hầu hết người Rwanda chưa có văn hoá uống cà phê chất lượng cao, cà phê đặc sản vẫn đang dần phổ biến hơn ở đất nước này.
Ngành du lịch đang trên đà lớn mạnh của Rwanda đã góp phần đẩy mạnh xu hướng này. Theo dữ liệu từ Ban Phát triển Rwanda, doanh thu từ du lịch đã tăng hơn 171% vào năm 2022, nhờ số lượng lớn du khách tại các công viên quốc gia của Rwanda.
Để đáp ứng sở thích đa dạng hơn của người tiêu dùng, một số cửa hàng cà phê đặc sản và nhà rang xay đã xuất hiện tại các thành phố lớn hơn, đặc biệt là ở thủ đô Kigali.
Ngoài ra, ngày càng có nhiều nhà rang xay và thương nhân Trung Quốc quan tâm đến cà phê Đông Phi trong những năm gần đây, trong đó có cà phê Rwanda.
Bên cạnh đó, sự phát triển kinh tế của Rwanda mới thực sự là nguồn ảnh hưởng lớn hơn cả. Ngân hàng Thế giới đã khẳng định, nếu giữ vững mức độ phát triển như hiện tại, Rwanda sẽ nghiễm nhiên trở thành Quốc gia có Thu nhập Trung Bình trước năm 2035 và thuộc các Quốc gia có Thu nhập Cao trước năm 2050.
Song song đó là ngày càng có nhiều người có mức thu nhập khả dụng cao hơn – nghĩa là người tiêu dùng có khả năng chi nhiều tiền hơn cho cà phê chất lượng cao hơn.
Chú trọng hơn vào mảng giáo dục
Laetitia và Uzziel là chủ sở hữu của Ikawa House ở Rwanda. Sau khi được đào tạo từ dự án Đối tác Tăng cường Nông nghiệp ở Rwanda (PEARL) vào năm 2002, Laetitia trở thành một trong những nữ chuyên gia cà phê đặc sản đầu tiên ở Rwanda.
Một cơ sở giáo dục đã được thành lập sau đại dịch nhằm cung cấp dịch vụ đào tạo nhân viên pha chế và rang xay, cũng như các phương pháp hay nhất để thử nếm và trồng cà phê. Đến nay, họ cho biết đã đào tạo hơn 80 người làm việc ở nhiều cấp độ khác nhau trong chuỗi cung ứng – một dấu hiệu cho thấy cà phê đặc sản đang trở nên phổ biến hơn.
Uzziel giải thích rằng những người trẻ tuổi đã góp phần quan trọng trong việc làm cho cà phê đặc sản trở nên phổ biến hơn ở Rwanda, thậm chí một số còn thành lập các xưởng rang cà phê của riêng mình. “Có thể thấy hương vị của sản phẩm Rwanda cung cấp đã góp phần cho sự đánh giá cao của mọi người về cà phê đặc sản ngày càng tăng”.
MỘT CÁI NHÌN TOÀN CẢNH
Ngành cà phê đặc sản của Rwanda đang phát triển ổn định, nhưng liệu ngành này có thể phát triển hơn nữa trong tương lai không?
Mathias Kalisa, người sáng lập Rubia Coffee Roasters ở Rwanda là một trong những người đầu tiên được chứng nhận chất lượng Q của đất nước. Công ty cung cấp cà phê trồng tại địa phương – có bày bán ở một số thị trường châu Âu – và phục vụ nhiều loại đồ uống cà phê đặc sản như pour overs.
Ông nói rằng tiêu thụ cà phê đặc sản có tiềm năng tăng trưởng, nhưng điều quan trọng là phải thúc đẩy mối quan hệ tốt hơn giữa người tiêu dùng cà phê.
Mathias giải thích rằng: “Hãy gặp gỡ người dân địa phương nơi cà phê được trồng. Ví dụ, các thế hệ cũ nơi đây có một lịch sử lâu đời với cà phê. Trước những năm 1990, mọi gia đình ở nông thôn bắt buộc phải có ‘paysanat’, tức là một trang trại nhỏ với tối thiểu mười cây cà phê.”
“Nếu liên hệ cà phê với một kiến thức gì đó mà mọi người biết – dù ít hay nhiều – thì bạn luôn có thể bắt đầu một cuộc trò chuyện,” anh ấy nói thêm. “Người Rwanda từng e ngại việc uống cà phê, nhưng với cách tiếp cận dễ dàng hơn, chúng tôi đã chứng kiến sự thay đổi rõ rệt khi mọi người đã bắt đầu thử nghiệm các loại cà phê và phương pháp pha khác nhau.”
Tầm quan trọng của việc đẩy mạnh tiêu dùng nội địa
Du lịch đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền bá văn hóa cà phê đặc sản ở Rwanda, nhưng khuyến khích tiêu dùng nội địa cũng là một điều tất yếu.
Raissa Ikuzwe, người sáng lập INO Coffee Series ở Rwanda, ủng hộ việc tiêu dùng trong nước nhiều hơn, nhưng vẫn đều đặn tham dự các sự kiện và hội thảo quốc tế nhằm bổ trợ thêm.
Cô nói: “Ở một đất nước nổi tiếng với cà phê ngon, người dân lại chỉ uống cà phê hòa tan giá rẻ. Trong nỗ lực thúc đẩy phát triển ngành cà phê đặc sản quốc gia, Raissa đặt mục tiêu sử dụng INO Coffee Series (tạm dịch là “vùng đất của chúng tôi” trong tiếng Việt) để quảng bá cà phê Rwanda chất lượng cao. Là một phần của việc này, cô ấy chỉ tìm nguồn cà phê đạt 87 điểm trở lên được luân phiên lựa chọn các lô từ các nhà sản xuất Rwanda khác nhau.
“Xác suất tìm được một số lô hàng đặc biệt là rất cao vì vốn dĩ không có nhiều người tìm kiếm chúng,” cô ấy nói thêm.
Những nỗ lực của Raissa đã được đền đáp khi hiện tại, INO Coffee Series đang được phục vụ cho các khách hàng hạng thương gia tại Rwandair – một trong những hãng hàng không lớn nhất của đất nước.
Chặng đường trở thành một thị trường tiêu thụ cà phê đặc sản lớn của Rwanda chắc hẳn còn rất dài. Song, Rwanda vẫn sở hữu mức tăng trưởng có vẻ đầy hứa hẹn – với một số lượng ổn định các cơ sở kinh doanh cà phê đặc sản mọc lên ở các thành phố lớn hơn.
Với tốc độ tăng trưởng kinh tế dự kiến của đất nước này trong những năm tới, có thể chắc chắn rằng sự phổ biến của văn hóa cà phê đặc sản sẽ còn lan rộng.
Nguồn ảnh: , INO Coffee Series,
Nguồn bài viết:
Kenny Ntwali. 02/08/2023. Could specialty coffee become more popular in Rwanda?. Trich từ
